Prokrastynacja – jak sobie z nią radzić

Każdy z nas zapewne miał w swoim życiu prywatnym takim moment, kiedy wiedział, że musi coś zrobić, jednak zwlekał z wykonaniem tego do ostatniej chwili. „Zrobię to w przyszłym tygodniu, jutro, wieczorem … ” – tak bez końca. Jeżeli takie sytuacje zdarzają się czasami, to nie ma w tym nic złego. Każdy może mieć chwile, gdzie nie czuje się na siłach, aby wykonać dane zadanie. Gorzej jak jest tak w nieskończoność. W tym momencie pojawia się enigmatyczne pojęcie „prokrastynacja”.

Prokrastynacja to odkładanie na później rzeczy do zrobienia – celowe i dobrowolne zwlekanie z realizacją zaplanowanych czynności, mimo świadomości konsekwencji jakie takie zachowanie za sobą niesie. Przykładami mogą być: uczenie się na ostatnią chwilę do egzaminu, przesuwanie wizyty u lekarza, mimo problemów zdrowotnych lub, co zapewne każdy student przeżył, odkładanie napisania pracy magisterskiej. Innymi słowy robienie czegoś na ostatnią chwilę.

Niesłusznie prokrastynacja jest utożsamiana z lenistwem. To dwa różne pojęcia, które mają inne podłoże. Lenistwo to stan, w którym osoba nie wykonuje danej czynności, ponieważ jej się nie chce (lub robi to na minimum swoich możliwości). Zasadnicza różnica występuje w tym, że osoba leniwa nie ma z tego tytułu wyrzutów sumienia. Natomiast prokrastynacja związana jest z wykonywaniem pracy, jednak na ostatni moment. Prokrastynacji towarzyszy silny stres oraz poczucie winy, które z kolei prowadzą do obniżenia nastroju i zdolności koncentracji. W lenistwie stan stresu nie występuje.

Prokrastynacja stanowi poważny problem i może występować w każdym wieku. Jest to powszechne zjawisko, które dotyka około 20% populacji, dlatego warto pochylić się nad jej przyczynami i skutkami.

Osoby z tendencją do prokrastynacji wykonują zadania gorzej – to oczywiste, że jeżeli zadanie jest wykonywane na ostatni moment zazwyczaj jest zrobione mniej dokładniej, co może przekładać się na negatywną ocenę (swoją i innych) oraz dodatkową dawkę stresu. Konsekwencją może być również niski poziom satysfakcji oraz wpływ na życie. Poczucie winy może prowadzić do obniżenia nastroju i problemów zdrowotnych. Może pojawić się strach, trudności w poradzeniu sobie z sytuacją, obwinianie się. W kontekście życia zawodowego pracownicy, którzy odwlekają w czasie wykonanie swoich obowiązków muszą liczyć się z nieprzyjemnymi konsekwencjami, co finalnie może wpływać na brak rozwoju i awansu.

Prokastynacja może mieć również wpływ na jakość naszych relacji z innymi osobami. Odkładanie poważnych rozmów na później czy odmawianie spotkań z innymi osobami pozornie pod pretekstem innych obowiązków może finalnie prowadzić do poczucia winy oraz zerwania ważnych dla nas więzi.

Przyczyn prokrastynacji można upatrywać w wielu różnych czynnikach. Założenia na jej temat są różnorodne, jednakże sprowadzają się do kwestii psychologicznych. Przypuszczalnie może to być perfekcjonizm, życie w strachu, poczucie niskiej wartości, depresja, czy problemy w koncentracji uwagi (co głównie dotyczy osób młodych). Szybka gratyfikacja jaką niesie za sobą świat social media (Instagram, YouTube, Facebook) powoduje, że osoba nie jest w stanie skupić na wykonywanym zadaniu nawet przez krótki czas.

Również lęk jest odpowiedzialny za prokrastynację.

• lęk przed porażką – „nie zrobię tego tak jak powinienem”, „na pewno mi się nie uda”
• lęk przed sukcesem – „co zrobię jak to się uda, wtedy będę musiał …”
• lęk przez perfekcjonizm „muszę to zrobić idealnie”

Jeżeli stajemy przed zadaniem nowym, z którym nie mieliśmy wcześniej do czynienia można doczuwać lęk przed tym, ile czasu i energii należy włożyć w wykonanie go. Postrzeganie zadania jako bodźca stresującego może prowadzić do odwlekania oraz porażki.

Stanie się świadomym swoich zachowań, „włożenie siły” w zmianę myślenia mogą pomóc walczyć z prokrastynacją. Zatem co zrobić?

Prokrastynacja, częste uczucie wyrzutów sumienia oraz stres z tym związany mogą doprowadzić do problemów natury psychicznej i fizycznej.

Kluczem do walki z prokrastynacją są odpowiedzialność, asertywność i planowanie. Nasz sposób myślenia wpływa na jakość wykonywanych czynności i efekty. W celu skutecznej walki z prokrastynacją należy zrozumieć swoje zachowanie, zebrać myśli oraz ustalić cele w swoim życiu. Należy zdecydować co jest najważniejsze (np. awans, poprawa sylwetki, jakości życia). Pozornie jest to zadanie proste, jednakże nic bardziej mylnego. Należy włożyć dużo uwagi i skupienia, żeby naprawdę zrozumieć co chce się od życia.

Następnie należy zaplanować swój czas i elementy działania. Jak i kiedy podjąć pierwsze kroki, co zrobić, aby nie powtórzyły się sytuacje z odwlekaniem. Pomocna jest rutyna, która pozwala na wypracowanie stałego mechanizmu działania. Jeżeli występują problemy z koncentracją uwagi pomocną metodą może być „technika pomodoro”.

Jeżeli nie jesteśmy w stanie sobie pomóc warto pomyśleć o specjaliście i wzięciu udziału w terapii. Wyszukanie przyczyny, ustalenie priorytetów, zorganizowanie czasu pozwoli na poprawę jakości życia. Wykonywanie zadań systematycznie jest kluczem do sukcesu.

Warto zdawać sobie sprawę, czym jest prokrastynacja, jakie działania należy podejmować, aby nie ponosić porażki z nią związanej oraz nie marnować swojego czasu. Jak to powiedział Brian Tracy

Katarzyna Matuszewska

HR Project Manager